In een laagdrempelig opvanghuis in Groningen wonen vrouwen die uit de prostitutie willen stappen. Ze krijgen er geen therapie, maar bakken er taart. „Ik heb nooit iets teruggekregen. Hier wel.”
Als je in de prostitutie werkt, eruit wil, maar niet weet hoe, dan kun je sinds anderhalf jaar terecht in het Overweeghuis in Groningen. Er is plaats voor vijf of zes vrouwen. Ze mogen ongeveer drie maanden blijven. Ze kunnen er tot rust komen, leven zonder de stress van de straat, zonder de druk van anderen.
Zie het als een pauze in je leven, zeggen ze in het huis. Hier kun je overwegen wat je met de rest van je leven wil doen, overwegen uit de prostitutie te stappen of te stoppen met een eventuele drugsverslaving.
„Ik heb een zwaar leven gehad. Ik heb heel lang op straat geleefd. Ik ben lang dakloos geweest”, vertelt een 47-jarige vrouw die er nu bijna twee maanden woont. Haar naam mag niet in de krant, omdat dit haar veiligheid kan schaden.
Ze kwam in het huis terecht nadat het „niet goed ging” toen ze tijdelijk bij een kennis woonde. Ze moest de politie bellen en stond weer op straat. „Ik wist niet waarheen te gaan.” Na een verblijf in de opvang van bij het Leger des Heils in Assen en Emmen vertelde iemand haar dat er in Groningen „een soort vrouwenopvang” was waar ze misschien terecht kon.
In het Overweeghuis is ze tevreden. „Ik heb geen kou meer. Ik loop niet meer op straat. Ik heb in mijn leven altijd alles voor anderen gedaan. Ik heb nooit iets teruggekregen. Hier wel.”
Het Overweeghuis, een burgerinitiatief, is een van de tientallen projecten die worden ondersteund met bijdragen uit het NRC Lezersfonds, dat ook dit jaar een kerstactie onder de lezers houdt. Met de bijdrage van dit jaar wordt de inboedel aangevuld.
In het Overweeghuis ben je welkom, ook zonder indicatie voor hulp, zonder paspoort, als je verslaafd bent. Je hoeft geen huur te betalen. Er is altijd eten. Wel wordt gevraagd dat je meedraait in het huishouden en af en toe kookt voor de andere bewoners.
Er wordt ook gevraagd dat je je coöperatief opstelt. De vrouwen zijn onderling soms hard. De 47-jarige vrouw vertelt dat ze weleens haar zelfbeheersing verliest. „Ik heb vaak het gevoel dat andere mensen over mij praten, terwijl dat niet altijd zo is. Dat word ik heel erg boos. Het heeft ermee te maken dat ik geen vertrouwen heb. Het vertrouwen in anderen is in mijn leven heel vaak beschaamd.”
Je zou denken dat hulpverlenersland Nederland genoeg accommodaties heeft. De praktijk is anders. Er zijn sekswerkers die tussen wal en schip vallen, slachtoffers van mensenhandel die zorgverleners mijden of geen duidelijke hulpvraag hebben, bijvoorbeeld omdat ze ook verslaafd zijn. „Deze laagdrempelige opvang is een aanvulling op de bestaande voorzieningen”, zegt Jeanet Grimmius, een van de oprichters en bestuursleden van het Overweeghuis.
Kletsen en een knuffel
In het huis werken vijftig vrijwilligers, die per week enkele diensten van vier uur draaien. De vrouwen zijn nooit alleen. Ook ’s nachts niet. Pooiers, drugsdealers en klanten worden op afstand gehouden.
De vrijwilligers behandelen niet de trauma’s van de vrouwen en bespreken bij voorkeur niet hun grote psychische leed. Liever drinken ze een kopje thee of koffie met de vrouwen en gaan ze mee naar een afspraak met de tandarts of een winkel. „We leveren geen hulp”, zegt voorzitter Ab Meijerman. „Hier werken vrijwilligers die vrouwen de gelegenheid geven na te denken over wat ze willen met hun leven. Heel bescheiden.”
Met de vrijwilligers maken de bewoners een wandeling of bakken ze een taart. „De vrouwen willen niet als slachtoffer worden gezien”, zegt vrijwilliger Rianne de Koe, in het dagelijks leven verkeersleider in het openbaar vervoer. „Het laatste wat ze willen is aan hun trauma’s herinnerd worden,” zegt De Koe. „Dus we gaan naar de winkel om een T-shirt te kopen. We kijken samen naar een film. We zijn er als ze een nachtmerrie hebben en geven af en toe een knuffel. Je bent maatjes.”
De informele sfeer kan een verandering teweegbrengen. „In het leven van deze vrouwen is veel door anderen besloten. Veel vrouwen hebben hun hele leven te horen gekregen dat ze niks waard zijn, dat ze niks anders kunnen. Hier kunnen ze een begin maken met een ommekeer.”
Buddy
De 47-jarige vrouw vertelt dat ze tot haar achttiende in kindertehuizen heeft gewoond. „Mijn vader wilde mij niet erkennen en mijn moeder had de middelen niet om voor mij en voor mijn broertjes te zorgen.” Ze belandde op straat en in de prostitutie. „Ik ben iemand tegengekomen tijdens het uitgaan. Die zei dat ik heel gemakkelijk geld zou kunnen verdienen. In clubs. Ik heb het lang moeten blijven doen.”
Ze vertelt dat ze ontoerekeningsvatbaar werd verklaard „na een diefstal die ik voor iemand anders moest plegen”. Ze heeft – met tussenpozen – vijftien jaar, drie maanden en twee weken in de gevangenis gezeten. Tussendoor leefde ze op straat. „Pas in februari van dit jaar ben ik volledig vrijgesproken. In al die jaren heb ik geen leven kunnen opbouwen.”
Tijdens hun verblijf in het Overweeghuis stippelt zorgcoördinator Melissa Nicolai, de enige professionele hulpverlener in huis, een nieuwe weg voor de vrouwen uit. Ze helpt met administratieve zaken, het zoeken naar een baan, hulpverlening en een huis. Zoals voor de 47-jarige vrouw, die niets liever zou willen dan alleen wonen. Nicolai: „Ik respecteer haar wens om zelfstandig te willen wonen, maar gezien haar verleden is de kans op succes groter als ze dat eerst onder begeleiding doet. ” Alle vrouwen krijgen bij vertrek, na een maand of drie, een buddy toegewezen: iemand met wie ze in contact blijven, om ze op weg te helpen.
Zeker de helft van de 28 vrouwen die hier de afgelopen anderhalf jaar werden opgevangen zette na het Overweeghuis een stap naar een ander leven. Elf zijn er doorgestroomd naar een ander hulptraject, drie zijn er teruggegaan naar hun land van herkomst en vier van hen wonen nog in het Overweeghuis. Van de overige tien vrouwen is niet in alle gevallen bekend wat er met hen is gebeurd. Sommigen van hen werken weer in de prostitutie.
De 47-jarige vrouw zet al de eerste hoopvolle stappen; ze staat elke dag op om bussen te desinfecteren. Als ze ’s avonds thuiskomt eet ze wat, daarna buiten blowen en vervolgens wat televisie kijken en kletsen. „Daar ben ik tevreden mee.”
Andere vrouwen zijn minder succesvol. Nicolai: „Als je van kleins af aan bent opgegroeid in een crimineel circuit, met prostitutie, dan is het moeilijk daarvan los te komen. Iedereen staat aan die kant te wachten. En aan die andere kant is niemand. En door naar die andere kant te stappen, krijg je misschien een uitkering maar dat is veelal minder geld dan je gewend was te krijgen. Geld waarmee je soms je verslaving kon financieren.”
Voorzitter Ab Meijerman: „De keuze om te stoppen met dit vak betekent bijna altijd ook de keuze te stoppen met verslaafd zijn. Want een belangrijk deel van de inkomsten wordt besteed aan drugs. ”
Jeanet Grimmius: „Maar wat ons opvalt is dat veel van de middelen die de vrouwen gebruiken, zoals speed en cocaïne, gebruikt worden om het werken in de prostitutie vol te houden. Als dat werk stopt, wordt de behoefte vaak geleidelijk aan minder en beter hanteerbaar.”
Projectleider Rian Wesseling: „We pretenderen niet de vrouwen te redden of zo. We bieden een plek aan om te overwegen wat hun volgende stap zal zijn. Maar: het blijft hun leven. Als zij terug de prostitutie in gaan, proberen we contact te houden. De deur wordt niet dichtgeslagen.”
Bron: nrc.nl